Amstel, Gooi en Vecht weer op orde

Het zijn spannende tijden in het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. De klimaatcrisis dwingt tot stevige keuzes terwijl er maar beperkt geld en menskracht is. Bovendien komen de verkiezingen er aan. Ik ben bestuurslid in het waterschap voor de PvdA. Deze keer hopen we de grootste partij te  worden. De vorige keer kwam mijn partij 700 stemmen op 92.000 te kort om de VVD te verslaan.

In tegenstelling tot een luidruchtige minderheid ben ik van mening dat de er de afgelopen periode hard en effectief is ingegrepen bij Waternet, de uitvoeringsorganisatie van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam voor de watertaken. Dat was ook hard nodig want de organisatie had in de vorige periodes te weinig leiding gekregen.

De gevolgen van dat gebrek aan leiding waren groot. Jarenlang gold Waternet als een voorbeeld voor andere waterschappen en genoot het ook internationaal een grote reputatie. Het was de eerste organisatie die de hele watercyclus in beheer had. Men was verblind door het succes.  In de praktijk stuitten wij de afgelopen periode op grote problemen. Het waterschap kon zijn afval uit de rioolzuiveringen niet kwijt doordat het energiebedrijf Amsterdam zijn ovens niet goed onderhouden had. De beveiliging van de computersystemen was niet op orde. (Wat heb je aan een stevige dijk als een hacker de sluizen kan openzetten?)

En het allerergste: het systeem voor belastinginning werd vernieuwd zonder dat dit goed getest was. De gevolgen daarvan zijn groot voor het Waterschap. De waterschappen heffen hun belasting zelf. Zo hoeft de veiligheid van de dijken niet afgewogen worden tegen zaken als onderwijs of zorg. Zonder belasting heeft het Waterschap dus geen geld.

De slibcrisis is opgelost. We werken voortaan samen met andere waterschappen om slibafval duurzaam te verwerken. Één van de meest verstandige investeringen die de afgelopen periode is gedaan was die in groen gas; niet alleen voor het milieu maar ook zeker voor de kas van het waterschap.
In korte tijd is de IT-beveiliging weer op een aanvaardbaar niveau gebracht. Stapsgewijs wordt de beveiliging nu verder verhoogd binnen de grenzen wat mogelijk is met het geld en de mensen.
Ook het systeem voor de belastinginning wordt stap voor stap op orde gebracht. Het Waterschap heeft er zeer terecht voor gekozen om niet alle achterstanden nu in één keer te innen. Dan zouden burgers en bedrijven in deze moeilijke tijden in één keer een grote rekening krijgen. Daarom is de inning uitgesmeerd over een langere periode en is die pas in 2026 weer op orde.

Het herstel van de leiding vroeg nog ingrijpender maatregelen. De zeggenschap, de ‘governance’ in modieus Engels, moet beter geregeld worden. Niet eenvoudig bij een organisatie met twee bazen die gewend was om veel zelfstandig te doen. Daar hebben we de afgelopen jaren veel onderzoek naar gedaan en plannen voor ontwikkeld. Op 18 januari van dit jaar hebben we de knoop doorgehakt en besloten om Waternet niet uit elkaar te halen maar het waterschap, de gemeente en het drinkwaterbedrijf een eigen dienst met directeur binnen de bestaande organisatie te geven. We hebben er dus niet voor gekozen om de organisatie uit elkaar te scheuren en gemeente en waterschap apart te laten opereren.

Daar zijn twee argumenten voor. Ten eerste vraagt de klimaatcrisis eerder om meer dan om minder samenwerking tussen overheden. En ten tweede zouden de kosten sterk stijgen. Op jaarbasis 40 miljoen extra volgens extern onderzoek. Dat zou de tarieven voor het water voor burgers en bedrijven fors doen stijgen. Dat vond een ruime meerderheid onaanvaardbaar.

De tegenstanders van dit besluit over de leiding kunnen zich daar moeilijk bij neerleggen. Ze proberen het besluit opnieuw te agenderen. Ze roepen in de media dat het ‘chaos’ is bij Waternet. Met als treurig dieptepunt dat één van de partijen hun laatste partijgenoot in de Amsterdamse Raad de wethouder met zelf verzonnen feiten laat bestoken.  Is het gek dat al dit negatieve nieuws ook weerslag heeft op het personeel van Waternet?

Dit Waterschap doet het ondanks de problemen die het heeft gehad niet onaardig. De tarieven zijn gemiddeld voor een waterschap en zelfs de stijging van de kosten – door duurdere grondstoffen en personeel – zijn hoog maar niet hoger dan bij sommige andere waterschappen. De schulden zijn wel hoog maar dat komt omdat er in het verleden voor is gekozen om de rioolwaterzuiveringen uit de stad te verplaatsen naar het Westelijk Havengebied. Een waterschap doet zeer langjarige investeringen. Een dijk wordt niet in tien jaar afgeschreven

Het waterschap is het voorbeeld van het poldermodel. We besturen vaak in grote harmonie. Het gedrag van de tegenstanders van het besluit wekt dan ook verbazing. De felste tegenstanders van het besluit zijn na jaren verantwoordelijkheid gedragen te hebben niet meer herkiesbaar; of verdwijnen doordat de vaste zetels voor  bedrijven zijn afgeschaft. Het lijkt wel alsof na hun de Zondvloed mag komen.

We hebben sinds november een energieke nieuwe dijkgraaf die ons Waterschap extra smoel geeft. Burgers moeten weten waarvoor ze stemmen en zijn helpt daar nu al bij. Na 15 maart komt er een nieuw bestuur dat verder kan werken aan het vertrouwen van de mensen in de organisatie en aan het vertrouwen van de burgers en bedrijven waar het Waterschap voor werkt.