Geborgde zetels

Het is typisch waterschapsjargon, geborgde zetels. In andere overheden bestaat het niet. Daar worden alle zetels in de raad of het bestuur gekozen door de inwoners, one man one vote systeem, waardoor we allemaal dezelfde invloed hebben op de politieke besluiten die er over ons worden genomen. Bij waterschappen is dat niet nog niet zo. Tussen de 23% en 39% van de zetels wordt niet gekozen door de bevolking, maar benoemd door belangengroepen. Dit zijn de geborgde zetels. In het waterschap Amstel Gooi en Vecht zijn dat er 7 van de 30 of te wel 23%. Daarnaast geldt voor elk waterschap, dus ook bij ons, dat tenminste 1 lid van het Dagelijks Bestuur uit de kring van de geborgde zetels moet komen. Het Dagelijks Bestuur zijn de 4 of 5 mensen die zich vrijwel fulltime met het waterschapsbestuur bezig gehouden – zeg maar de wethouders van het waterschap. De geborgden bestaan uit drie fracties: de landbouwfractie, de fractie natuurterreinen en de fractie bedrijven.

Op verzoek van de Tweede Kamer heeft een commissie gekeken naar het nut van geborgde zetels in het waterschap anno nu. Kortom, wat is het werk van waterschappen nu, en is de geborgde zetel daarbij gewenst of nodig? Deze vraag was onder andere opgekomen doordat waterschappen inmiddels ruim 10 jaar werken met politieke partijen en verkiezingen via de stembus, en omdat er na vele fusies van de 260 waterschappen van 50 jaar geleden, nu nog maar 21 over zijn. Met alle klimaatverandering, droogte, watervervuiling en zeespiegelstijging hebben waterschappen er ook veel meer taken bij gekregen en zijn ze eigenlijk belangrijker dan ooit. De vraag aan de commissie, voorgezeten door Jan Boelhouwer, onze partijgenoot, oud Tweede Kamerlid en momenteel burgemeester in Brabant, was dan ook: zijn de geborgde zetels nu nog nodig? Het korte antwoord van de commissie was: Nee. We kunnen beter zonder geborgde zetels.

De commissie heeft daar vier argumenten voor

1. Het werk van waterschappen is veelomvattender, politieker, en heeft veel meer raakvlakken met andere beleidsterreinen dan 10-15 jaar geleden. Dit vraagt een volledig gekozen politiek bestuur.

2. Geborgden droegen vroeger door hun kennis en statuur bij aan het werk van het waterschap op bestuursniveau. Dit is niet meer nodig; de ambtelijke organisatie van een waterschap, dat door alle fusies veel groter is dan vroeger, is taakvolwassen. De kennis uit het veld is prima. Input van stakeholders kan op allerlei manieren geregeld worden en hoeft niet via de geborgde zetels.

3. De achterban van de geborgden betaalde vroeger een belangrijk deel van de waterschapslasten. Dat is allang niet meer zo. De zuiveringslasten worden anders belegd, burgers betalen veel meer mee aan het watersysteem dan vroeger, natuurterreinen betaalde nooit veel, en het betaalde aandeel van de landbouw daalt snel (in AGV gebied nog maar 2%)

4. Op politiek niveau trekken de geborgden de verhouding scheef, en is er dus geen goede representatie van alle opvattingen die er in het gebied leven over het werk van het waterschap in het bestuur en in het Dagelijks Bestuur.

De minister heeft het werk van de commissie in dank aangenomen en wil nu wel eens weten wat de betrokken ervan vinden. Zelf gaat ze geen stappen meer zetten om het advies uit te voeren, maar laat dat liever aan haar opvolger over. Dat gaat sommige Kamerleden niet snel genoeg. Groen Links Kamerlid Laura Bromet heeft een wetsvoorstel ingediend om de geborgde zetels af te schaffen, conform het advies. Dat voorstel ligt nu bij ter consultatie voor bij de belanghebbenden. Intussen hielden wij bij ons in AGV een open gesprek tussen de bestuurders over wat wij van het rapport vonden. Er komen ook op landelijk niveau gesprekken. Alle PvdA fracties van de verschillende waterschappen hebben zich eveneens hierover beraden.

De PvdA fracties zijn het eens met het rapport Boelhouwer. Ook wij vinden dat de geborgde zetels moeten worden afgeschaft. Ik heb daar in het gesprek met de andere bestuurders de volgende redenen voor genoemd.

1. Het vertekent de opvattingen van de kiezer. Zonder geborgde zetels had de PvdA bij de afgelopen verkiezingen bij AGV niet 4, maar 6 zetels gehad. Zonder geborgden was er een duidelijke linkse meerderheid geweest in het waterschapsbestuur.

2. De PvdA kan uitstekend opkomen voor de belangen van natuurterreinen, de landbouwsector en de bedrijven. We hebben ook een duidelijke visie op deze sectoren vanuit onze politieke achtergrond. We zijn de partij van Sicco Mansholt! En van Lutz Jacobi!

3. De positie en de rol van de waterschappen vraagt om steeds meer politieke samenwerking tussen de diverse overheden, iets waar landelijke politieke partijen voor zijn opgericht.

4. De manier van selecteren van de vertegenwoordigers van de geborgde zetels is naast ondemocratisch ook ondoorzichtig. Daarnaast, LTO is niet meer alleen de spokesperson van de landbouw dezer dagen, en VNO NCW staat niet voor alle bedrijven (momenteel regelen LTO en VNO wie er voor deze sectoren in het bestuur van waterschappen zitten).

5. Er zijn veel goede bestuursleden geweest bij de geborgde zetels, die echter vaak zelf ook lid zijn van een politieke partij en dus prima voor die partij in het bestuur hadden kunnen zitten. Juist wanneer er geen geborgde zetels zouden zijn, zouden wij als politieke partijen gedwongen zijn nog meer na te denken over de vertegenwoordigers op onze lijst.

Het mag duidelijk zijn dat de geborgde zetels het advies en het wetsvoorstel niet steunen, en de meest politieke partijen wel. Met één opvallende uitzondering: CDA en VVD zijn wel voor behoud van de geborgde zetels. Laat dat nu net de partijen zijn die politiek het meeste baat hebben bij de geborgden…

Egbert de Vries